Głównym celem funkcjonowania Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin i zwierząt, które uważa się za cenne dla zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy i zagrożone wyginięciem w skali całej Europy. Cel ten ma być realizowany poprzez wyznaczenie i objęcie ochroną obszarów, na których te gatunki i siedliska występują.

Do lat 70-tych ub. wieku niemal każdy kraj na świecie prowadził swoją własną politykę w zakresie ochrony przyrody. Ze względu na różny zakres ochrony i tempo jej wprowadzania okazało się to bardzo mało efektywne w większej skali. W tym samym czasie postępujące procesy globalizacyjne oraz zacieśnianie współpracy krajów Europy Zachodniej sprzyjały w coraz większym stopniu podejmowaniu inicjatyw w różnych dziedzinach życia na dużą szerszą skalę, w tym i w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego. Kluczową kwestią stało się stworzenie wspólnych podstaw prawnych. Jednym z pierwszych aktów tego rodzaju była Konwencja Ramsarska dotycząca ochrony obszarów wodno-błotnych z 1971 r., Konwencja Bońska o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt z 1979 r. oraz Konwencja Berneńska o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz siedlisk przyrodniczych z 1982 r. Nawet i te działania okazały się z czasem niewystarczające, czego objawem było obserwowane w skali europejskiej i globalnej ciągłe zmniejszanie się różnorodności biologicznej. W efekcie w ramach Konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju, która odbyła się w 1992 r. w Rio de Janeiro, przyjęto kolejne dokumenty określające fundamentalne zasady w polityce społeczno-gospodarczej nakazujące uwzględniać ochronę środowiska, a wśród nich konwencję o zachowaniu różnorodności biologicznej (zwaną Konwencją z Rio. Głównym celem jej realizacji jest ochrona bioróżnorodności w skali globalnej oraz zrównoważone wykorzystywanie zasobów środowiskowych, a także sprawiedliwy podział korzyści czerpanych z zasobów genetycznych.

Aby możliwe było osiągnięcie takich celów w ramach wspólnot europejskich, przyjęta została w 1979 r. "dyrektywa ptasia" (79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r.) o ochronie dziko żyjących ptaków, która zastąpiona została nową Dyrektywą 2009/147/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa. Jako akt prawa ściśle powiązany i rozwijający wizję działań nakreślonych wcześniej w odniesieniu do ptaków, w 1992 r. przyjęta została tzw. dyrektywa siedliskowa (92/43/EWG Rady z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory), która zobowiązała państwa członkowskie Unii Europejskiej do wprowadzenia podstaw prawnych dla rozwoju sieci obszarów chroniących zagrożone w skali europejskiej gatunki roślin, zwierząt i rodzaje siedlisk przyrodniczych. Te dwie dyrektywy przewidują stworzenie systemu obszarów stanowiących spójną funkcjonalnie sieć - Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000, umożliwiającą realizację spójnej polityki ochrony zasobów przyrodniczych na obszarze Unii Europejskiej, tworzoną przez wyznaczone w ramach dyrektyw: ptasiej i siedliskowej obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO).

Obowiązek wyznaczania obszarów Natura 2000 dotyczy wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, a więc i Polski. Przepisy unijne stanowiące podstawę dla tworzenia sieci Natura 2000 zostały wprowadzone do polskiego prawodawstwa poprzez Ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, czyniąc Naturę 2000 najmłodszą prawną formą ochrony przyrody w Polsce.
W 2001 r. opracowano na zlecenie Ministerstwa Środowiska "Koncepcję sieci Natura 2000 w Polsce" - dokument zawierający wstępną identyfikację i opisy obszarów, wykazy siedlisk i gatunków oraz form ochrony na obszarach proponowanych do sieci, a także mapy przedstawiające umiejscowienie tych obszarów. Negatywne stanowisko Komisji Europejskiej oceniające polskie propozycje jako niewystarczające spowodowało, że sieć Natura 2000 była sukcesywnie uzupełniana w kolejnych latach, a w miarę gromadzenia nowych danych organizacje pozarządowe dopracowały także wspomnianą listę obszarów potencjalnych ("Shadow List"). Do końca 2008 r. rząd Polski wyznaczył w drodze rozporządzenia 141 obszary specjalnej ochrony ptaków oraz wysłał do Komisji Europejskiej 364 propozycje specjalnych obszarów ochrony siedlisk, które to zostały zatwierdzone przez komisję Europejską jako obszary mające znaczenie dla Wspólnoty, stając się pełnoprawnymi obszarami Natura 2000. W 2008 r. podjęte zostały prace nad kolejnym rozszerzeniem sieci specjalnych obszarów ochrony siedlisk. We wszystkich województwach powołano Wojewódzkie Zespoły Specjalistyczne, złożone z ekspertów, które opracowały projekt rozszerzenia sieci. W całym kraju specjaliści przeprowadzili badania terenowe, weryfikując i optymalizując poszerzanie sieci. Po przeprowadzeniu konsultacji społecznych i zweryfikowaniu projektów zespołów wojewódzkich przez ekspertów z Instytutu Ochrony Przyrody PAN i Radę Ministrów, w dniu 29 października 2009 r. Minister Środowiska przesłał do Komisji Europejskiej listę 454 nowych obszarów i 77 powiększeń obszarów już istniejących. W rezultacie siedliskowa część sieci wzrosła do 823 obszarów, pokrywając ok. 11% powierzchni lądowej Polski. W dniach 24-25 marca 2010 r. w Warszawie odbyło się Bilateralne Seminarium Biogeograficzne weryfikujące kompletność sieci specjalnych obszarów ochrony siedlisk w Polsce, podczas którego okazało się, że nadal nie wszystkie gatunki i siedliska są wystarczająco chronione i wskazano konieczność uzupełnień, których skala jest już jednak niewielka w porównaniu do początkowych braków.

Obecnie w Polsce sieć Natura 2000 zajmuje prawie 20% powierzchni lądowej kraju. W jej skład wchodzi: 825 obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty (obszary "siedliskowe" - przyszłe specjalne obszary ochrony siedlisk), stanowiących 11% powierzchni lądowej Polski, oraz 145 obszarów specjalnej ochrony ptaków, zajmujących niemal 16% powierzchni lądowej Polski.

Kod obszaru: PLH020102, ostoja siedliskowa
Powierzchnia: 6 433,4 ha
Położenie administracyjne: gmina Stara Kamienica, gmina Mirsk

Ostoja "Łąki Gór i Pogórza Izerskiego" leży na terenie Pogórza Izerskiego (Kotlina Mirska, Przedgórze Izerskie, Przedgórze Rębiszowskie) oraz Gór Izerskich (Grzbiet Kamieniecki). Pod względem budowy geologicznej w całości należy do jednostki określanej mianem metamorfiku izerskiego, zbudowanego głównie z gnejsów i granitognejsów. Do tych ostatnich zalicza się m.in. wygięte ku północy pasmo Starej Kamienicy, ciągnące się od Wojcieszyc na wschodzie przez Starą Kamienicę, Przecznicę, Krobicę po Czerniawę Zdrój na zachodzie, tworzące północne stoki Grzbietu Kamienieckiego. Cały obszar jest intensywnie poprzecinany uskokami (uskoki Giebułtowa, Kwieciszowic, Rębiszowa), powstałymi lub odmłodzonymi w trzeciorzędzie. Z uskokami związane są liczne na Pogórzu Izerskim wylewy bazaltów w postaci pni i pokryw lawowych. W pokryciu terenu w ostoi dominują zbiorowiska półnaturalne - łąki i murawy. Dużo mniejsze znaczenie mają tutaj lasy, zachowane przeważnie wzdłuż cieków i jako zadrzewienia śródpolne.

Nazwa ostoi bardzo dobrze oddaje jej charakter. Będąc na Pogórzu Izerskim, naszą uwagę przyciągają przede wszystkim ogromne, sięgające po horyzont, powierzchnie łąk. To właśnie te półnaturalne zbiorowiska są jednym z głównych przedmiotów ochrony w obszarze. Na Pogórzu Izerskimi i w Górach Izerskich wyróżnia się 4 typy siedlisk łąkowych i murawowych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Największą powierzchnię zajmują łąki świeże, wykształcające się do wysokości około 500 m n.p.m. Powyżej tej wysokości łąki świeże zastępowane są przez górskie łąki konietlicowe. W miejscach o podwyższonym poziomie wody gruntowej wykształcają się natomiast bogate gatunkowo i niezwykle kolorowe łąki zmiennowilgotne, bardzo często występujące w kompleksach z łąkami świeżymi. Zdecydowanie najrzadsze na tym obszarze są murawy bliźniczkowe, tworzące silnie pofragmentowane, niewielkie płaty. Pogórze Izerskie jest praktycznie jedynym w miarę zwartym obszarem występowania atlantyckiego gatunku związanego z łąkami konietlicowymi, wszewłogi górskiej Meum athamanticum, oraz tworzonego przez nią zespołu roślinnego Meo-Festucetum, w Polsce znanego tylko z Sudetów Zachodnich. Roślina ta ma bardzo charakterystyczny zapach, podobny do zapachu lubczyku. Z łąkami i murawami związane są także inne rzadkie i chronione gatunki roślin. Szczególnie cenne są stanowiska storczyków: listery jajowatej Listera ovata, kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis, kukułki plamistej Dactylorhiza maculata, gółki długoostrogowej Gymnadenia conopsea oraz kruszczyka szerokolistnego Epipactis helleborine. Najlepszym okresem do obserwacji tych roślin jest koniec maja i czerwiec, wówczas istnieje duża szansa na odnalezienie nawet kilkudziesięciu storczyków w jednym miejscu, co jest niezwykle zachwycającym widokiem. Poza siedliskami łąkowymi i murawami w ostoi chronione są także fragmentarycznie wykształcone lasy łęgowe, ziołorośla nadrzeczne, lasy grądowe oraz acydofilne dąbrowy. Ostoja odgrywa niezwykle ważną rolę w ochronie gatunków bezkręgowców z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Na łąkach świeżych i zmiennowilgotnych rosną bowiem gatunki roślin, na których żerują rzadkie gatunki motyli: modraszek telejus Maculinea teleius, modraszek nausitous Maculinea nausithous, czerwończyk nieparek Lycaena dispar oraz przeplatka aurinia Euphydryas aurinia, której populacja stwierdzona w ostoi jest największą dotychczas odnalezioną w Polsce południowo-zachodniej. Ponadto, z dolinami niewielkich rzek związany jest gatunek ważki - trzepli zielonej Ophiogomphus cecilia. Obszar "Łąki Gór i Pogórza Izerskiego" jest także miejscem występowania gatunków ssaków z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Swoje kolonie mają tutaj gatunki nietoperzy: mopek Barbastella barbastellus i nocek duży Myotis myotis. Ponadto w niemal każdym cieku występuje wydra Lutra lutra. Granice ostoi siedliskowej "Łąki Gór i Pogórza Izerskiego" w dużym stopniu pokrywają się z granicami ostoi ptasiej "Góry Izerskie" opisanej poniżej.

Do najważniejszych zagrożeń dla przedmiotów ochrony w ostoi należy osuszanie łąk siecią głębokich rowów odwadniających, zaniechanie koszenia i wypasu na łąkach, co prowadzi w niektórych miejscach do intensywnej sukcesji ekologicznej w kierunku zarośli. Realnym zagrożeniem jest także zmiana sposobu gospodarowania - zamiana łąk na grunty orne. Uciążliwym problemem zarówno dla przyrody, jak i ludzi, są czynne kamieniołomy. Niestety wykonywane są kroki, by uzyskać nowe koncesje na wydobycie surowców skalnych. Ponadto teren ze względu na ogromne walory krajobrazowe zagrożony jest potencjalną zabudową, głównie letniskową.

Ostoja "Łąki Gór i Pogórza Izerskiego" jest idealnym miejscem dla ludzi szukających ciszy, spokoju i pięknych widoków. Obszar z pewnością - i na szczęście - nie należy do obleganych przez turystów, co jest jego dużą zaletą. Na terenie ostoi wytyczono kilka turystycznych szlaków pieszych oraz system ścieżek rowerowych łączący ze sobą większość miejscowości i wsi położonych w granicach obszaru. Miłośnikom przyrody należy polecić najlepiej zachowane kompleksy łąkowe w obszarze. Należą do nich łąki zmiennowilgotne i świeże w okolicy Kamienia, Gierczyna, Mroczkowic w dolinie Czarnego Potoku oraz Orłowic. Kompleksy te są jednocześnie miejscem występowania chronionych i rzadkich gatunków motyli, czego dowodem jest obecność, niekiedy w setkach osobników, takich roślin jak krwiściąg lekarski Sanguisorba officinalis i czarcikęs łąkowy Succisa pratensis, na których motyle te żerują. Rośliny w pełni kwitnienia są bardzo łatwe do rozpoznania i nadają łąkom fioletowo-bordowej barwy. Południowa część obszaru to z kolei królestwo łąk konietlicowych, okrywających większość stoków. Zastępują one łąki świeże na wysokości powyżej 500 m n.p.m. Na łąkach tych masowo występuje wspominana już wszewłoga górska, a także znajdująca się pod ochroną ścisłą fioletowo kwitnąca i bardzo okazała goryczka trojeściowata Gentiana asclepiadea.

Fauna i flora obszaru "PLH020102 - ŁĄKI GÓR I POGÓRZA IZERSKIEGO"objęta programem Natura 2000:

Główne typy siedlisk:
- Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
- Górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygono-Trisetion)

Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
- Trzmielojad (Pernis apivorus)
- Derkacz (Crex crex)

Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
- Mopek (Barbastella barbastellus),
- Nocek duży (Myotis myotis),
- Wydra (Lutra lutra),

Bezkręgowce wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
- Trzepla zielona (Ophiogomphus cecilia)
- Modraszek teleius (Maculinea teleius)
- Czerwończyk nieparek (Lycaena dispar)
- Modraszek nausithous (Maculinea nausithous)
- Przeplatka aurinia (Euphydryas aurinia)

Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
- Łasica gronostaj (Mustela erminea)
- Żaba moczarowa (Rana arvalis)
- Żaba jeziorkowa (Rana lessonae)
- Traszka górska (Triturus alpestris)
- Padalec zwyczajny (Anguis fragilis)
- Żmija zygzakowata (Vipera berus)
- Pstrąg potokowy (Salmo trutta morpha fario)
- Arnika górska (Arnica montana)
- Krokus wiosenny (Crocus vernus)
- Kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii)
- Kukułka plamista (Dactylorhiza maculata)
- Kukułka szerokolistna (Dactylorhiza majalis)
- Gółka długoostrogowa (Gymnadenia conopsea)
- Wszewłoga górska (Meum athamanticum)
- Gnidosz rozesłany (Pedicularis sylvatica)

Kod obszaru: PLB020009, obszar specjalnej ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia)
Powierzchnia: 20 346.5 ha
Położenie administracyjne: region jeleniogóski

Położona w Sudetach Zachodnich ostoja obejmuje polską część Gór Izerskich oraz fragment Pogórza Izerskiego. Południowo-zachodnia granica obszaru pokrywa się z przebiegiem polsko-czeskiej granicy państwowej. Od południowego-wschodu Góry Izerskie sąsiadują z Karkonoszami. Główną część ostoi tworzą dwa grzbiety: Wysoki Grzbiet (z jego kulminacją - Wysoką Kopą 1126m n.p.m. - najwyższe wzniesienie Gór Izerskich) oraz Grzbiet Kamienicki. Geologicznie Góry Izerskie należą do jednostki zwanej blokiem karkonosko-izerskim. Północną część tworzy masyw zbudowany ze starych przeobrażonych skał, otaczających młodsze granity karkonoskie. Skały metamorficzne polskiej części gór to głównie gnejsy, granitoidy i łupki łyszczykowe. Geomorfologicznie na większości obszaru występuje stara powierzchnia zrównania. Cechuje ją łagodna rzeźba wraz z bardzo wilgotnym klimatem. Obszar obejmuje piętro pogórza, piętro regla dolnego oraz górnoreglową część, obniżającą swój dolny zasięg do około 800 m n.p.m. Obniżenie zasięgu regla górnego jest związane z oziębiającym wpływem rozległych kotlin górskich (np. Hala Izerska). Kotliny te cechują się "kontynentalizmem" klimatu wynikającym z położenia na znacznej wysokości i powstawaniem w nich zimowych i letnich zmrozowisk. Najcenniejszymi ekosystemami w gorskiej części ostoi są torfowiska wysokie i przejściowe, torfowiska zdolne do regeneracji oraz bory na torfie, zaś w obrębie pogorza największą wartość przyrodniczą przedstawiają zbiorowiska łąkowe. Torfowiska w Gorach Izerskich cechują się bardzo obfitymi opadami, porownywalnymi z najwyższymi partami Karkonoszy. Stopień zatorfienia piętra regla górnego sięgał 40%, co jest wartością porownywalną z danymi podawanymi z Finlandii. Niestety, z racji prowadzenia intensywnej gospodarki leśnej oraz melioracji wodnych w tym rejonie, już od poł. XIX w. powierzchnia naturalnych siedlisk uległa znacznym przekształceniom. Obecnie lasy sa. tu mocno zdegradowane zarówno w wyniku niewłaściwej gospodarki leśnej, jak i zanieczyszczeń powietrza.

Na obszarze Gór Izerskich i fragmencie Pogórza Izerskiego wspołcześnie stwierdzono gniazdowanie co najmniej 18 gatunkow ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej - między innymi cietrzew, sóweczka i włochatka, dla ktorych Góry Izerskie stanowią jeden z najważiejszych w kraju obszarow lęgowych. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptakow: cietrzew, sóweczka, włochatka, dzięcioł zielonosiwy. Gatunki ujęte w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt: bielik, cietrzew, puchacz, sóweczka, włochatka, czeczotka. Stwierdzono tu prawdopodobnie najwyższe stanowiska w Polsce i w Europie Środkowej bielika, żurawia oraz najwyższe stanowisko w Polsce sieweczki rzecznej. Na uwagę zasługuje także tutejsza, bardzo liczna, populacja świergotka łąkowego. Góry Izerskie obok Karkonoszy stanowią najważniejszą górską ostoję cietrzewia w naszym kraju i rownocześnie jedną z najważniejszych ostoi w Polsce.

Na obszarze ostoi zarejestrowano 17 typow siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. W dolinie Izery i lokalnie na wierzchowinach wykształciły się dobrze zachowane, największe w Polsce kompleksy torfowisk górskich. Charakterystycznymi dla najwyżej położonych obszarów ostoi siedliskami są również bory bagienne i górskie bory świerkowe. W niższych położeniach występują kwaśne buczyny, górskie łąki konietlicowe, górskie łąki świeże użytkowane ekstensywnie i wilgotne łąki trzęślicowe. Stwierdzono tu 5 gatunkow figurujących w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin: sosnę drzewokosą, brzozę karłowatą, wełnianeczkę alpejską, we.nianeczk. darniow. oraz turzyc. bagienn.. Wspo.cze.nie w ostoi zidentyfikowano 11 gatunkow ssakow uj.tych w Za..czniku II Dyrektywy Siedliskowej, spo.rod ktorych nale.y wymieni. m.in. mopka, nocka Bechsteina, wydr., rysia oraz wilka. Na obszarze ostoi wyst.puje co najmniej 5 gatunkow owadow z Za..cznika II Dyrektywy Siedliskowej, a s. to: trzepla zielona, przeplatka aurinia, czerwo.czyk nieparek, modraszek telejus i modraszek nausitous. Na terenie ostoi stwierdzono szklarnika alpejskiego oraz ryjowk. alpejsk., gatunki zagro.one w skali kraju. Gatunki ptaków, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:

- Bocian czarny (Ciconia nigra)
- Trzmielojad zwyczajny (Pernis apivorus)
- Bielik zwyczajny (Haliaeetus albicilla)
- Jarząbek (Bonasa bonasia)
- Derkacz (Crex crex)
- Żuraw (Grus grus)
- Puchacz zwyczajny (Bubo bubo)
- Sóweczka zwyczajna (Glaucidium passerinum)
- Włochatka zwyczajna (Aegolius funereus)
- Lelek kozodój (Caprimulgus europaeus)
- Zimorodek zwyczajny (Alcedo atthis)
- Dzięcioł zielonosiwy (Picus canus)
- Dzięcioł czarny (Dryocopus martius)
- Lerka, skowronek borowy (Lullula arborea)
- Jarzębatka, pokrzewka jarzębata, gajówka jarzębata (Sylvia nisoria)
- Muchołówka mała (Ficedula parva)
- Gąsiorek, dzierzba gąsiorek (Lanius collurio)
- Cietrzew zwyczajny (Tetrao tetrix tetrix)

Ptaki:
- Bielik zwyczajny (Haliaeetus albicilla)
- Bocian czarny (Ciconia nigra)